Isurumuniya Viharaya (Sinhala: ඉසුරුමුණිය; Tamil: இசுருமுனிய) is a Buddhist temple situated by the side of the Tissa Wewa in Anuradhapura District, Sri Lanka. The temple is widely popular for its remarkable stone carvings such as Isurumuniya Lovers, Elephant Pond, the Royal Family, and the Man and Horsehead.
History
Some information found in the Sinhalese glossary Mahabodhivamsa has helped in the identification of this site. It mentions that there is a bathing pond belonging to a Met-giri-vehera between the Dakkhina Thupa and a path leading from the eastern gate of the Royal Pleasure Garden. The name Met-giri, according to Paranavitana (1953), has been incorrectly written in this text and the probable correct reading is May-giri, the Pali equivalent of Megha-giri [(the cloud rock) Paranavitana, 1953]. A temple named Megha-giri Vihara is mentioned in the "Dathavamsa" and it was the place where the Tooth Relic of Buddha found refuge before it received royal recognition (Paranavitana, 1953). The 14th-century text "Dalada-sirita" also mentions that Megha-giri Vihara was the first resting place of the Tooth Relic of Buddha in Sri Lanka. According to the details given in the "Dathavamsa", "Dalada-sirita" and a 10th-century pillar inscription from Kiribath Vehera, the site presently called Isurumuniya is believed to be the ancient Meghagiri temple (Paranavitana, 1953).
Ancient Issarasamana Viharaya
Isurumuniya (Pali: Issarasamana; Old Sinhala: Isiramana), according to the opinion of some scholars (Gamage, 1987; Perera, 1970), is the ancient Issarasamana Viharaya (or part of it) founded by King Devanampiya Tissa (247-207 B.C.) in the 3rd century B.C. (Nicholas, 1963). It received its name from the 500 disciples of Prince Arittha who dwelt there after they had been ordained by Mahinda Thera (Gamage, 1987). According to chronicles, one of eight saplings of the Sri Maha Bodhi Tree has been planted at this site (Gamage, 1987).
Issarasamana Viharaya, throughout history, has received the patronage of kings. King Chandra-Mukhasiva (43-52 A.D.) built a tank in Manikaragama and bestowed it for the usage of this temple (Gamage, 1987). During the reign of King Vasabha (67-111 A.D.) an Uposatha House was added to this temple and a wall had been also added to it by King Voharika Tissa [(209-231 A.D.) Gamage, 1987; Nicholas, 1963]. The temple was repaired and enlarged in the 5th century A.D. by King Kassapa I [(473-491 A.D.) Gamage, 1987; Nicholas, 1963; Paranavitana, 1953].
The name Isiramana (the old Sinhala form of the name of Isurumuniya) is found in several first or second-century inscriptions located in the Vessagiriya monastic site (Paranavitana, 1953). According to Mahawamsa, King Kassapa I renovated the Issarasamana temple and renamed it as Bo-Upulvan Kasubgiri Viharaya, giving it his own name and the names of his daughters Bodhi and Uppalavanna (Gamage, 1987). This fact given in the Mahawamsa is also confirmed by the inscriptions found in the Vessagiriya Vihara premises (Nicholas, 1963). Therefore, the old Issarasamana Viharaya which is mentioned in the chronicles is presently identified with the site now called Vessagiriya (Nicholas, 1963; Paranavitana, 1953).
Sculptures
The temple is popular among the locals as well as foreigners due to its magnificent collection of stone sculptures. These sculptures are found carved in the living rocks and separate stone slabs.
Elephant Pond
A herd of elephants (four figures) at water sports are found carved on the rock face of two adjoining boulders. These low-relief figures sculpted just above the water level of the pond have been carved in a very naturalistic manner. The presence of leaves and buds of lotus indicates that elephants are bathing in a pool.These elephant figures are said to be similar to the figures that are found in Mamallapuram (Mahabalipuram) in India (Jayasuriya, 2016).
The Man & Horsehead (Minisa saha Ashwa-hisa)
The horse's head is emerging out behind the right hand of the seated figure. The snout of the horse has been damaged due to some reason and has been recently restored in cement (Gamage, 1987).
There are several opinions regarding the identity of this sculpture. Ananda Coomaraswamy believes this sculpture illustrates Kapila Muni, a sage from the Indian myth of the Descent of the Ganges from heaven (Chakrabarti, 2017; Paranavitana, 1953; Perera). However, due to the powerful military and forceful countenance of the man, some scholars such as Prof. Vogel, Dr. William Cohn have dismissed this opinion (Chakrabarti, 2017; Gamage, 1987; Paranavitana, 1953). Prof. Senarath Paranavithana believes that this man figure represents "Parjanya" or"Varuna", the rain god and the horse represents "Agni", the fire (Chakrabarti, 2017; Gamage, 1987; Jayasuriya, 2016; Paranavitana, 1953). The Dutch scholar Prof. Van Lohuizen de Leeuw thinks that this man figure symbolizes Aiyanar, a guardian deity who protects crops, cattle and irrigation tanks (Gamage, 1987; Jayasuriya, 2016). Scholars believe that this is a work of art of the Pallava School tradition of the 7th century A.D. (Dias, 2014).
Buddha shrine
Near the sculpture of the Man and the Horse is a small rock-cut shrine containing a seated Buddha (Gamage, 1987). The shrine is the main attraction to pilgrims today and can be accessed through a stone flight of steps. The "Makara Thorana" at the entrance of the shrine shows artistic features belonging to the 10th century or later (Paranavitana, 1953).
Isurumuni Lovers (Isurumuni Pem Yuwala)
The slab contains two figures: a man and a woman. The man figure is apparently lustful and embracing the woman who is sitting on his left thigh. He bears a shield-shaped halo and a sward around his neck. The woman who has an erotic look in her eyes is sitting on the thigh of the man in a passionate posture. Both figures have been ornamented with jewellery such as necklaces, bangles, etc.
Scholars have given many interpretations of the two figures. Of them, a famous opinion says that this couple represents Mahayana Bodhisatva Sthira-cakra Manjusri and his consort (Jayasuriya, 2016; Wijesekera, 1990). Another opinion suggests that this sculpture depicts King Dutugemunu's (161-137 B.C.) son Prince Saliya and the low-caste girl Asokamala to whom he loved (Jayasuriya, 2016). It is popularly known that Prince Saliya gave up the throne for Asokamala.
This sculpture with Gupta characteristics belongs to the 4-5th centuries A.D. (Wijesekera, 1990).
The Royal Family (Raja Paula)
The total sculpture is dominated by the centre male figure with a noble appearance who is seated in an unconventional pose. The figure is apparently sitting on a raised platform and fanned by someone (probably a servant) on his right side. His left leg, bent at the knee, rests on the seat. The knee of the right leg is raised and the foot, pointing downward, touches the platform before the left thigh. The right arm which is bent at the elbow stretches towards his shoulder while his left arm rests on the lap of a female who is sitting next to him on the left side. The upper body of the figure is naked and the lower part is covered by a thin cloth. The figure is ornamented with a crown, bangles, earrings, and necklaces. It is suggested that this figure represents a king (Paranavitana, 1956).
The lady figure on the left side is also sitting on a platform but a little lower than the centre male figure. Slightly inclined towards the right side, she holds the left arm of the centre male figure with her both hands. She is also ornamented with jewellery. If the central figure is a king, this lady may represent his queen (Paranavitana, 1956).
At the most right corner of the slab is a seated youth with hands folded across the chest. The figure is sitting on a lower level and wears jewellery. This figure may represent a prince of the royal family (Paranavitana, 1956). Another lady figure who is sitting on her haunches with raised knees to the waist is found at the right corner of the sculpture carved behind the main female figure (Paranavitana, 1956).
Stylistically, this sculpture has been ascribed to the Gupta period (Paranavitana, 1956).
Archaeological Museum
A small site museum of the Archaeological Department was established at the
premises of Isurumuniya Viharaya in 1984 (Rambukwella, 2014). The museum is used to exhibit antiquities
recovered from the temple.
Attribution
1) Sacred Tree Isurumuniya Vihara Anuradhapura Sri Lanka by amanderson2 is licensed under CC BY 2.0
2) Elephants carved into the rockface by Dave Lonsdale is licensed under CC BY 2.0
3) Isurumuniya Temple 3 by Andy Nobes is licensed under CC BY 2.0
4) Isrumuniya lovers 4-6 .cent. A-D in Anuradhapura Museum (1) by Pierre André Leclercq is licensed under CC BY-SA 4.0
2) Elephants carved into the rockface by Dave Lonsdale is licensed under CC BY 2.0
3) Isurumuniya Temple 3 by Andy Nobes is licensed under CC BY 2.0
4) Isrumuniya lovers 4-6 .cent. A-D in Anuradhapura Museum (1) by Pierre André Leclercq is licensed under CC BY-SA 4.0
References
1) Chakrabarti, M., 2017. Man and Horse Sculpture at Isurumuniya Anuradhapura A New Interpretation. Buddhism and Jainism in Early Historic Asia. pp.73-79.
2) Dias, M., 2014. Distortion of Archaeological Evidence on the Rāmāyaṇa. Journal of the Royal Asiatic Society of Sri Lanka, pp.43-54.
2) Dias, M., 2014. Distortion of Archaeological Evidence on the Rāmāyaṇa. Journal of the Royal Asiatic Society of Sri Lanka, pp.43-54.
3) Gamage, D., 1987. ඉසුරුමුණි විහාරයේ මිනිසා සහ අශ්ව හිස පිළිබද නව සංකල්පයක් (In Sinhala). Vidyodaya J., Soc., Sc. Vol. 1. No.1. pp.47-58.
4) Jayasuriya, E., 2016. A guide to the Cultural Triangle of Sri Lanka. Central Cultural Fund. ISBN: 978-955-613-312-7. pp.53-54.
5) Nicholas, C. W., 1963. Historical topography of ancient and medieval Ceylon. Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, vol VI, Special Number: Colombo. Royal Asiatic Society (Ceylon Branch). p.148
6) Paranavitana, S., 1953. The Sculpture of Man and Horse near Tisāväva at Anurādhapura, Ceylon. Artibus Asiae, pp.167-190.
7) Paranavitana, S., 1956. A Bas-Relief at" Isurumuṇi" Anurādhapura. Artibus Asiae, 19(3/4), pp.335-341.
8) Perera, A.D.T.E., 1970. A Possible Identification of a Significant Sculpture at Isurumuniya Temple, Anurādhapura A Man and a Horse's Head. East and West, 20(1/2), pp.122-143.
9) Rambukwella, M.W.C.N.K., 2014. Heritage representation in culturally diverse societies: a case study of the Colombo National Museum in Sri Lanka (Doctoral dissertation, School of Museum Studies). p.408.
5) Nicholas, C. W., 1963. Historical topography of ancient and medieval Ceylon. Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, New Series, vol VI, Special Number: Colombo. Royal Asiatic Society (Ceylon Branch). p.148
6) Paranavitana, S., 1953. The Sculpture of Man and Horse near Tisāväva at Anurādhapura, Ceylon. Artibus Asiae, pp.167-190.
7) Paranavitana, S., 1956. A Bas-Relief at" Isurumuṇi" Anurādhapura. Artibus Asiae, 19(3/4), pp.335-341.
8) Perera, A.D.T.E., 1970. A Possible Identification of a Significant Sculpture at Isurumuniya Temple, Anurādhapura A Man and a Horse's Head. East and West, 20(1/2), pp.122-143.
9) Rambukwella, M.W.C.N.K., 2014. Heritage representation in culturally diverse societies: a case study of the Colombo National Museum in Sri Lanka (Doctoral dissertation, School of Museum Studies). p.408.
10) Wijesekera, N. (Editor-in-chief), 1990. Archaeological Department Centenary (1890-1990): Commemorative Series: Sculpture (Vol. 4). Commissioner of Archaeology. pp.34-35, 70.
Location Map
This page was last updated on 23 April 2023
A short note for local school students
ඉසුරුමුණිය විහාරය
ඉසුරුමුණිය විහාරය ශ්රී ලංකාවේ අනුරාධපුර දිස්ත්රික්කයේ තිසා වැව ආසන්නයේ පිහිටා ඇති බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයකි. එහි වූ ඉසුරුමුණි පෙම් යුවල, මිනිසා සහ අශ්ව හිස, ඇත් පොකුණ, රාජකීය පවුල වැනි විශිෂ්ට ගල් කැටයම් හේතුවෙන් මෙම සිද්ධස්ථානය බොහෝ දෙනා අතර ඉතා ප්රචලිතය.
ඉතිහාසයමහාමේඝවනයේ පුරාණ මේඝගිරි (හෝ මේගිරි) විහාරය වත්මන් ඉසුරුමුණිය ලෙස හඳුන්වන්වයි. දක්ඛිණ ස්තුපය හා මගුල් උයනෙහි නැගෙනහිර ප්රවේශය අතරමැද පිහිටා ඇති මෙම විහාරය දන්ත ධාතූන් වහන්සේ පළමු කොටම තැන්පත් කොට තැබූ ස්ථානය යැයි කියනු ලැබේ.සිංහල බෝධිවංශයේ හමුවන ඇතැම් තොරතුරු මෙම ස්ථානය හඳුනාගැනීම කෙරෙහි පිටිවහල් වී තිබේ. දක්ඛිණ ස්තුපය හා මගුල් උයනෙහි නැගෙනහිර ප්රවේශයෙන් ආරම්භවන මාර්ගය අතරමැද පිහිටි මෙත්-ගිරි-වෙහෙරට අයත් පොකුණක් පිළිබඳව එහි සඳහන් වේ. පරණවිතාන මහතාට අනූව, මෙත්-ගිරි යන නාමය මෙම ග්රන්ථයෙහි දෝශසහගතව ලියා තිබෙන්නක් වන අතර එහි නිවැරදි ආකාරය පාලියෙහි මේඝ-ගිරි යන්නට සමාන වන පදය වන මේ-ගිරි යන්න විය හැකිය. ධාතුවංශයෙහි මේඝ-ගිරි නම් විහාරයක් පිළිබඳව සඳහන් වන අතර එම විහාරය දන්ත ධාතූන් වහන්සේ රාජකීයයන් වෙත ලබාදීමට පෙරාතුව ඊට රැකවරණය සැලසූ ස්ථානය වේ. 14වන සියවසට අයත් දළදා සිරිතෙහිද මේඝ-ගිරි විහාරය දන්ත ධාතූන් වහන්සේ පළමු කොටම තැන්පත් කොට තැබූ ස්ථානය ලෙස සඳහන් කරයි. ධාතුවංශයෙහි, දළදා සිරිතෙහි, හා කිරිබත් වෙහෙරින් හමුව ඇති 10වන සියවසට අයත් ටැම් ලිපියක දැක්වෙන තොරතුරු අනූව, වර්තමානයේ ඉසුරුමුණිය ලෙස හඳුන්වන ස්ථානය පුරාණ මේඝගිරි විහාරය ලෙස විශ්වාස කෙරේ.
පුරාණ ඉස්සරසමණ විහාරයසමහර විද්වතුන්ගේ මතය අනූව ඉසුරුමුණිය (පාලි: ඉස්සරසමණ; සිංහල: ඉසිරමණ) යනු ක්රි. පූ. 3වන සියවසේදී දේවානම්පියතිස්ස රජු (ක්රි. පූ. 247-207) විසින් පිහිටුවනු ලැබූ ඉස්සරසමණ විහාරය (හෝ එහි කොටසක්) වේ. අරිට්ඨ කුමරු ඇතුළු අනුගාමිකයන් 500ක් දෙනා මිහිඳු හිමි වෙතින් උපසම්පදාව ලැබීමෙන් අනතුරුව මෙහි වාසය කිරීම නිසා උක්ත නාමය මෙම ස්ථානයට ලැබී තිබේ. වංශකතා ප්රකාරව, ශ්රී මහ බෝධියේ මුල් අංකුර 8න් එකක් මෙහි රෝපණය කර ඇත.
ඉස්සරසමණ විහාරය, ඉතිහාසය පුරාවට, විවිධ රජවරුන්ගේ අනුග්රහයට ලක්ව තිබේ. චන්ද්රමුඛසිව රජ (ක්රි. ව. 43-52) මණිකරගාමයෙහි වැවක් තනා එය මෙම විහාරයේ පරිහරණයට පූජා කොට තිබේ. වසභ රජුගේ (ක්රි. ව. 67-111) රාජ්ය සමයෙහි මෙම විහාරයට උපෝසතාගාරයක් ඉදිකරනු ලැබූ අතර වෝහාරිකතිස්ස රජු (ක්රි. ව. 209-231) විසින් ප්රාකාරයක් ඉදිකරන ලදී. ක්රි. ව. 5වන සියවසේදී කාශ්යප රජු (ක්රි. ව. 473-491) විසින් මෙම විහාරය ප්රතිසංස්කරණය කොට විශාල කරවන ලදී.ඉසිරමණ යන නාමය (ඉසුරුමුණිය යන්නෙහි පුරාණ සිංහල පදය), වෙස්සගිරිය ආරාම භූමියෙන් හමුව ඇති ක්රි. ව. පළමු හෝ දෙවන සියවස්වලට අයත් සෙල්ලිපිහී දැකගත හැක. මහාවංශයට අනූව, කාශ්යප රජු විසින් ඉස්සරසමණ විහාරය නවීකරණය කොට ඊට තමන්ගේ හා සිය දියණියන් දෙදෙනා වූ බෝධි හා උප්පලවණ්ණාගේ නම් යොදමින් එය බෝ-උපුල්වන් කසුබ්ගිරි විහාරය ලෙසට නම් කරන ලදී. මහාවංශයෙහි සඳහන් මෙම කරුණ, වෙස්සගිරිය ආරාම පරිශ්රයෙන් හමුවන සෙල්ලිපි මගින්ද තහවුරු කෙරේ. එමනිසා වංශ කතාහී සඳහන් පුරාණ ඉස්සරසමණ විහාරය වර්තමානයේ වෙස්සගිරිය යන ස්ථානය ලෙස හඳුනාගැනෙයි.කැටයම්විහාරයේ දැකගත හැකි විශිෂ්ට ගල් කැටයම් හේතුවෙන් මෙම පුදබිම දේශීයයන් හා විදේශිකයන් අතරද ඉතා ප්රචලිතය. පිහිටි ගලෙහි හා වෙන්කල ගල් පුවරු මත මෙම කැටයම් දැකගත හැක.
ඇත් පොකුණ කැටයමඑකිනෙකට ආසන්නව පිහිටි ගල් කුළු 2ක් මත දිය කෙලිනා ඇත් රංචුවක් දැකගත හැකිය. මෙම අර්ධ-උන්නත රූපයන් පොකුණෙහි ජල මට්ටමට ඉතා ආසන්නව ඉහල කොටසේ ස්වභාවික අයුරින් නෙලා ඇත. මෙහි දැකගත හැකි නෙළුම් කොළ හා මල් පොහොට්ටු, ඇතුන් පොකුණක දිය කෙලිනා බව හඟවයි.මෙම ඇත් රූප ඉන්දියාවේ මාමල්ලපුරම් (මහාබලිපුරම්)හී හමුවන කැටයම් වලට සමාන බව පැවසේ.
මිනිසා සහ අශ්ව හිසඇත් පොකුණ කැටයම දැක්වෙන පොකුණ අසබඩ පර්වතයෙහි කුහරයක වාඩිගත් මිනිසෙකුගේ හා ඊට පිටුපසින් දැක්වෙන අශ්ව හිසක කැටයමක් වේ. මිනිස් රුව අඩි 2 අඟල් 7.5 ක් පමණ (ඉණෙහි සිට හිස් පළඳනාවේ ඉහළ දක්වා) උස්වන අතර වාඩිගත් ස්වරූපයෙන් යුක්ත වේ. වම් පාදය පොළොවට සමාන්තරව තබාගනිමින් නවාගෙන සිටීම හේතුවෙන් වම් අඩිය දකුණු පාදයෙහි කලවා ස්පර්ශ කරයි. දකුණු පාදයෙහි දණහිස එසවුණු ස්වරූපයෙන් තිබෙන අතර දකුණු අත ඒ මත තබා ඇත. වම් අත සෘජුව පහලට ඇදෙන අතර එය පොළව ස්පර්ශ කරයි. රුවෙහි උඩුකය නිරුවත් වන අතර ගෙල, අත්, හා කණ ආභරණ වලින් සරසා තිබේ. පහල කය තුනී වස්ත්රයකින් ආවරණය කර ඇත.මෙම ප්රතිමාව සම්බන්ධ මත කිහිපයකි. මින් දැක්වෙන්නේ ඉන්දියානු පුරාවෘතයක සඳහන් කපිල මුණි යැයි ආනන්ද කුමාරස්වාමි මහතාගේ විශ්වාසය වේ. කෙසේ නමුදු මෙහි මිනිස් රුවෙහි වූ බලවත් මුහුණුවර හේතුවෙන් මහාචාර්ය වොගල්, ආචාර්ය විලියම් කෝන් වැනි විද්වතුන් එම අදහස බැහැර කර ඇත. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා විශ්වාස කරන්නේ, මෙහි මිනිස් රුවින් වැසි දෙවිඳු පර්ජන්ය (හෝ වරුණ) හා අශ්ව රුවින් ගින්දර හෙවත් අග්නිය නිරූපණය වන බවයි. ඕලන්ද විද්වතකු වූ මහාචාර්ය වෑන් එල්. ඩි. ලීව් මහතාට අනූව මෙහි මිනිස් රුවින් සංඛේතවත් කරන්නේ අස්වැන්න, ගව සම්පත හා වාරි සම්පත සුරකින අයියනාර් නම් දේවතාවා වෙයි.බුද්ධ මන්දිරයමිනිසා සහ අශ්ව හිස කැටයම ආසන්නයේ ගලින් නිමවූ කුඩා විහාරගෙයි හිඳි බුද්ධ ප්රතිමාවක් වෙයි. ගලින් කල පියගැට පෙලක් ඔස්සේ ප්රවිශ්ඨ විය හැකි එය විහාරයට පැමිණෙන වත්මන් බැතිමතුන්ගේ ප්රධාන ආකර්ෂණය වේ. ඊට ඇතුළුවන ස්ථානයේ වූ මකර තොරණ 10වන සියවසේ හෝ ඊට පසුකාලීන නිර්මාණ ලක්ෂණ පෙන්වයි.ඉසුරුමුණි පෙම් යුවලශිලාමය පුවරුවක ඉස්මතු කරන ලද ලෝක ප්රකට මෙම කැටයම වර්තමානයේ ඉසුරුමුණිය පුරාවිද්යා කෞතුකාගාරයේ තැම්පත් කර ඇත. මෙම කැටයම සැබැවින්ම සොයාගනු ලැබුණේ ඉසුරුමුණිය විහාර පරිශ්රයෙන්ද නැතිනම් ඊට ආසන්නයේ පිහිටි රන්මසු උයන පරිශ්රයෙන්ද යන්න පැහැදිලි නැත.පුවරුවෙහි පුරුෂයෙකුගේ හා කාන්තාවකගේ රූ දෙකකි. පුරුෂ රුව සරාගී පෙනුමෙන් යුක්ත වන අතර ඔහු සිය වම් කලවා මත සිටින කාන්තා රුව වැලඳගෙන සිටී. පලිහක ආකාරයේ ප්රභා මණ්ඩලයක් හා අසිපතක් ඔහුගේ ගෙල වටා වෙයි. දෙනෙතෙහි රාගික බැල්මක් සහිත කාන්තා රුව පුරුෂයාගේ කලවා මත උද්යෝගිමත් ස්වරූපයෙන් වාඩිවී සිටියි. කාන්තාවගේ හා පුරුෂයාගේ දේහයන් ආභරණ වලින් සරසා ඇත.විද්වතුන් විසින් මෙම කැටයමෙහි වූ රූ ද්විත්වය සම්බන්ධව මත ගණනාවක් පළකර ඇත. ඒ අතර වූ එක් ප්රසිද්ධ මතයකින් කියැවෙන්නේ මෙම යුවල බෝධිසත්ව මංජු-ශ්රී හා ඔහුගේ වල්ලභ ස්ත්රිය නිරූපණය කරන බවයි. තවත් අදහසකින් කියැවෙන්නේ මින් දක්වන්නේ දුටුගැමුණු රජුගේ පුත්ර සාලිය සහ ඔහු ප්රේම කල අඩු-කුලයේ තරුණිය වූ අශෝකමාලා බවයි. සාලිය කුමරු සිය අනාගත රජකම අශෝකමාලා වෙනුවෙන් අත්හැරි බව ප්රකට කරුණකි.ගුප්ත සම්ප්රදායේ ලක්ෂණ වලින් හෙබි මෙම කැටයම ක්රි.ව. 4-5 සියවස් වලට අයත්ය.රජ පවුලඅක්රමවත් හැඩයෙන් යුතු ගල් පුවරුවක මිනිස් රූ පහක් නිරූපණය වන කැටයමක් ඉසුරුමුණිය විහාර පුරාවිද්යා කෞතුකාගාරයේ තැම්පත් කර තිබෙනු දැකගත හැකිය. ගල් පුවරුවෙහි උපරිම දිග අඩි 3 අඟල් 3.5 ක් වන අතර පළල අඩි 2 අඟල් 2.25 කි. පරණවිතාන මහතාගේ මතය අනූව මෙම කැටයම රජ පවුලක අවස්තාවක් (බොහෝ විට දුටුගැමුණු රජුගේ පවුල) නිරූපණය කරයි.අසාමාන්ය විලාශයකින් හිඳ සිටිනා උසස් පෙනුමකින් යුත් මධ්යයේ වූ පුරුෂ රුව කැටයමෙහි ප්රධානතම රුව වෙයි. පෙනෙනා අයුරින් යම් උස්වූ වේදිකාවක හිඳසිටිනා මෙම රුවට, දකුණු පසින් වූ අයෙකු විසින් (බොහෝ විට සේවකයෙකු) පවන් සලනු ලැබේ. ඔහුගේ වම් පාදය දණහිසින් නැමී ඇති අතර එය ආසනය මත තබාගෙන සිටියි. එසවී ඇති දකුණු පාදයෙහි දණහිස නැවී ඇති අතර පාදයේ පත්ල පහලට යොමුවෙමින් වම් පාද කලවයට ඉදිරිපසින් ආසනය ස්පර්ශ කරයි. වැලමිටින් නමා ඇති දකුණු හස්තය ඔහුගේ උරහිස දෙසට යොමුවන අතර වම් හස්තය ඔහුට වම්පසින් ඊළඟට සිටිනා කාන්තා රුවෙහි උකුල මත පිහිටයි. රුවෙහි උඩුකය නග්න වන අතර පහල කය තුනී වස්ත්රයකින් ආවරණය වී ඇත. දේහය ඔටුන්නකින්, වළලු, කරාබු හා මාල ආදි ආභරණයන්ගෙන් සරසා ඇත. මෙම රුව මගින් රජෙකු නිරූපණය වන බවට අදහස් ප්රකාශිතය.මධ්යයේ වූ ප්රධාන පුරුෂ රුවට වහාම වම්පසින් සිටින කාන්තා රුවද වේදිකාවක් මත සිටින අතර මදක් දකුණු පසට නැඹුරුවී සිටියි. ඇය, මධ්යයේ වූ පුරුෂයාගේ වම් හස්තය සිය දෑත් වලින් අල්ලාගෙන සිටියි. ඇගේ රුවද ආභරණ වලින් සරසා ඇත. මධ්යයේ වූ පුරුෂ රුව රජෙකු නම්, මේ කාන්තාව ඔහුගේ බිසව නිරූපණය කරනවා විය හැකිය.මධ්ය ප්රධාන පුරුෂ රුවට දකුණුපස ඈතින්ම හිඳගෙන දෙඅත් සිය ළය මත හරහට බැඳගෙන සිටිනා තරුණ රුවක් වේ. පහත් මට්ටමක වාඩිගෙන සිටිනා ඔහුද ආභරණ පැළඳ සිටී. මෙම රුව මගින් රාජකීය පවුලේ කුමාරයෙකු නිරූපණය වනවා විය හැකිය. ඉණට ඉහලින් එසවුණු නැමුණු දණහිස් සහිතව සිය තට්ටම් මත වාඩිවී සිටිනා කාන්තා රුවක් කැටයමෙහි දකුණු කෙළවර, ප්රධාන කාන්තා රුවට පිටුපසට වන්නට නෙලා තිබෙනු දැකගත හැකිය.
.jpg){kind=link}